Probeer het mortuarium

VWO 6

 

 

 

Primaire gegevens:

Titel: Probeer het mortuarium

Auteur: Eva Maria Staal

Plaats van uitgave: Amsterdam

Uitgeverij: Prometheus

Aantal pagina’s: 190

 

 

Samenvatting van het verhaal:

In het boek lopen twee verhalen door elkaar heen. De 11 hoofdstukken die een cijfer hebben gaan over het verleden en de andere 11 hoofdstukken met een titel gaan over haar leven in het heden. De hoofdstukken staan in deze samenvatting op chronologische volgorde.

 

I: Eva Maria Staal zit in de wapenhandel. De eerste opdracht heeft te maken met een opdracht om een kind naar Chinese ouders terug te brengen. Eerst worden zij en Jimmy door een criminele organisatie genept, maar uiteindelijk weten ze het meisje naar Nederland te brengen waar de Chinese ouders op het kind wachten. Jimmy is zelf een Chinees maar hij is opgegroeid in Canada.

De werkelijkheid: Eva is intussen jaren later gewoon huisvrouw en moeder van de 9-jarige Nellie die allerlei gewone vragen aan haar moeder stelt.

II: Jimmy krijgt te maken met een mislukte opdracht in Zimbabwe waar hij met een militaire militie zaken moet doen. Bij controle van de kisten met wapens ontdekt Eva Maria dat er een kist is met kinderlandmijnen, die bedoeld zijn om opgeraapt te worden en zo kinderen te verminken. Het is dodelijk speeltuig dat ze moeten zien kwijt te raken. Jimmy vraagt aan Eva of ze ooit kinderen wil.

Het ware: Eva Maria moet thuis vragen beantwoorden van haar dochter die foto’s bekijkt van haar trouwjurk en ze moet ook antwoord geven over de bevalling.

III: Jimmy heeft een nieuwe homovriend Victor. Hij geeft de jongen veel dure dingen. Ze moeten een bezoek brengen aan Hong Kong voor de handel. Later ziet Eva Maria dat Victor uit de lift strompelt. Hij is seksueel misbruikt door ene Chinese crimineel: eerst moest hij hem pijpen. Daarna stak hij een revolver in zijn kont waardoor hij uitgescheurd was. Bovendien gaat de wapendeal niet door. Maria is het zat en gaat in haar eentje terug naar Amsterdam wat haar niet in dank wordt afgenomen door Jimmy. Niet lang daarna dumpt Jimmy Victor weer tot genoegen van Staal.

Het hier: Nellie heeft met een vriendinnetje een ander meisje Sjanna gepest. De onderwijzeres belt op van school. Eva Maria weet niet wat ze er mee aan moet. De sjaal van Sjanna is in de toiletpot gestopt.

IV: Staal en Jimmy gaan naar Pakistan om ene deal te sluiten die met atoomwapens te maken heeft. Eva maakt ene foutje en Jimmy scheldt haar uit in het bijzin van zijn opdrachtgevers. Niet lang daarna worden ze aangehoudenen overvallen. Eva Maria komt bij in ene ziekenhuis, maar Jimmy is nergens te bekennen. Hij is weken zoet en Staal krijgt van een verpleegster het advies om eens in een mortuarium te kijken. Zijn credit card wordt intussen geplunderd en dat blijkt door het ziekenhuis te worden gedaan. Die doen zulke trucs wel vaker. Intussen is Jimmy door de aanslag wel een oog kwijt. Hij draagt voortaan een ooglap.

Het bestaande: Echtgenoot Martin heeft ook een probleem met zijn oog en ze bezoeken de polikliniek van en ziekenhuis. Een baliemedewerkster die later de moeder van Sjanna blijkt te zijn helpt hen verder. Ook Martuin krijgt een doekje voor zijn oog. Thuis mislukt de poging tot seks.

V: Eva Maria Staal moet naar Pakistan van Jimmy. Ze laat de opdracht mislukken en Jimmy is woedend. Bovendien trapt ze in en val met drugs die in haar tas worden gestopt waarna ze wordt gearresteerd. In de cel is Islamabad is zeker geen prettig toeven. Ze wordt eruit gehaald en herkent Jimmy’s vriend Patrick die ook mank is. Op voorwaarde dat ze niets vertelt, wordt ze vrij gelaten maar ze zweert wraak op hem te nemen.

De realiteit: Eva gaat met haar dochter naar een balletuitvoering.

VI: Jimmy vier Thanksgiving in Amerika en Eva ontmoet in Amsterdam een Chinees (Shen-li La vos. Hij lijkt haar eerst te stalken want ze ontmoeten elkaar binnen korte tijd enige keren. Het kan gene toeval meer zijn. Wanneer Eva met hem in gesprek raakt, hoort ze dat Shen-li en zijn zusje kinderen van Jimmy zijn. Hun moeder is overleden. Jimmy wil niets met hen te maken hebben, maar wanneer Eva de familie inschakelt, wordt er ene plan geboren waarbij de moeder van Jimmy erop staat haar kleinkinderen te zien. Intussen ontvangt Jimmy enkele dreigbrieven met kogels.

De feiten: Staal ontmoet Mirjam, de moeder van Sjanna, die graag wil dat beide meisjes vriendinnetjes worden. Mirjam is een heel aardige vrouw. Haar man is vaak in het buitenland: Hong Kong. Bij dat woord gaan bij Staal herinneringen leven.

VII: Jimmy en Eva Maria gaan naar Tsjetsjenië waar ze een deal hopen te sluiten met een terroristenleider. Ze moeten eerst Russische uniformen aan : onderweg zien ze schrijnende gevallen waartoe het verzet in staat is: gedode kinderen. Wanneer ze met het verzet spreken , wordt Jimmy ziek en hij wordt naar Ankara gebracht. Nu staat Staal er alleen voor: eerst wil de verzetsleider van onderhandelen niets weten, maar dan staat Staal haar mannetje. Ze weet zelfs meer uit de deal te sluiten dan ze van Jimmy als opdracht had gekregen. Intussen is Victor ook weer ten tonele verschenen en boekhouder Mark die een en ander goed in de gaten heeft, wordt door Jimmy ontslagen. Die geeft intussen steeds grotere bedragen uit en de firma lijdt behoorlijke verliezen. Mark beweert dat Victor heeft gezegd dat Staal de volgende is die zal vertrekken.

Het wezenlijke: Staal praat met haar dochtertje over bang zijn en over haar eigen angsten van vroeger. Ze wil dat ze met Sjanna gaat spelen.

VIII: Jimmy verwaarloost de zaak steeds meer: dat komt o.a door zijn relatie met Victor: de homohoer zoals Staal hem noemt. Staal gaat dan naar New York om een deal met Pakistan te kunnen sluiten. Daarvoor moet ze onderhandelen met drie andere grote wapenhandelaren die prijsafspraken maken en ervan profiteren als ene ander de deal heeft. Ze staat haar mannetje en krijgt de doel. Een andere wapenhandelaar Sulleyman wil haar graag overnemen, want Jimmy heeft zijn langste tijd gehad.

Het waarachtige: Nellie speelt intussen heel leuk met Sjanna. Op een middag doen ze verstoppertje. Eva is bezig haar linnenkast leeg te halen en dan valt er een pistool uit. Ze schrikt en ze wordt meteen teruggeworpen naar het verleden.

IX: In Hong Kong bezoeken Eva Maria Staal, Victor en Jimmy een seksclub waar o.a. met dieren seks wordt bedreven. Eva Maria Staal walgt ervan, maar Victor geniet. Daarna moet ze een situatie in Pakistan oplossen, maar de boot met wapens dreigt vast te lopen in de haven. Ook is er ruzie tussen de bemanningsleden aan boord en wordt er over en weer geschoten. De situatie is precair, want de wapens kunnen zomaar in de vlucht vliegen. De Pakistaanse regering is opdrachtgever en het gaat allemaal maar net goed o.a., omdat Eva Maria Staal een zoontje van de kapitein die bij de schermutselingen bewusteloos is geraakt, door de telefoon goed kan toespreken om te vertellen wat hij moet doen. Later weer terug in Hong Kong zegt Victor dat hij de baas wordt van Eva Maria Staal. Hij is de intrigant die Jimmy om zijn vinger windt en de zaak financieel verziekt.

Het thans: De kruimeldief van de proloog doet het niet meer en Eva Maria Staal wil terug naar de winkel. Daar ontmoet ze Shen-li die ze heel lang niet meer gezien heeft. Ze vertelt van het pistool. Hij zegt dat ze het moet weggooien.

X: Victor heeft het voor elkaar: hij werkt Eva Maria uit de zaak. Ze heeft iets gedaan wat niet door de beugel kan. Even twijfelt ze wat ze gaat doen, maar dan neemt ze een besluit om op het aanbod van wapenhandelaar Sulleyman in te gaan, nadat ze een rechtszaak met een afkoopsom heeft gewonnen. In een deal komt ze als hulp van Sulleyman te zitten tegenover Jimmy en Victor, maar door haar keiharde opstelling wint ze de deal. Andere hebben bewondering voor haar en het imago van Jimmy is tanende. Haar eerste opdracht is twee jongetjes uit Pakistan ophalen en naar Dubai brengen. Iets soortgelijks als in hoofdstuk 1, maar in Pakistan ziet ze dat de man met wie ze een nep-echtpaar moet vormen Patrick de oude vriend van Jimmy is. Het zijn Afghaanse vluchtelingetjes, maar één van hen Reza, wordt ziek. Eva Maria Staal belt een ambulance, maar het kind is niet meer te redden. Het andere kind wordt wel naar Dubai gebracht. Wanneer ze kort daarna een keer eet met Shen-li en diens vriend die voor Unicef werkt, begrijpt ze dat het kind een kamelendrijver zal worden: die moeten heel klein blijven en krijgen bijna geen eten. Het is een brug te ver voor haar: aan deze kinderhandel wenst ze niet mee te doen en ze gaat weg bij Sulleyman.

Het eigenlijke: Nellie en Sjanna spelen heel leuk met elkaar. Sjanna heeft een appeltaartvader. Hij zal haar die dag komen ophalen. Intussen laat Eva Maria Staal de hond uit en op dat ommetje werpt ze haar pistool uit de linnenkast in het water. Symbolisch wil ze zo afstand nemen van haar verleden maar dan ….. gebeurt er iets ongelofelijks. Sjanna’s vader blijkt Victor te zijn. Een hele schok.

XI:  Jimmy heeft kanker gekregen. Victor verlaat hem meteen en Jimmy wil dat Eva Maria Staal naar hem toekomt. Het blijkt dat hij ene pistool wil om zelfmoord te plegen op de manier zoals Hemingway het geeft gedaan. Maar niemand uit zijn omgeving wil hem helpen. Ook Eva Maria weigert een pistool te geven. Daarna is hij spoorloos en heeft een schuld van 10 miljoen dollar achtergelaten. Van een geheime bankrekening heeft hij wel een miljoen dollar geplukt. Wanneer hij acht maanden zoek is, vraagt zijn familie Eva naar Amerika te komen. Ze wordt gevraagd hem te gaan zoeken bijvoorbeeld in China. Ze gaat naar Honk Kong en krijgt weliswaar moeizaam contact met de criminelen die ze eerder heeft ontmoet. Een heeft hem een pistool bezorgd en een nieuwe identiteit. Terug in Ontario zegt Eva Maria Staal dat Jimmy dood en gecremeerd is: er wordt een herdenkingsdienst georganiseerd. In haar hoofd gelooft ze niet dat Jimmy dood is.

Niemandsland: Victor heeft Eva Maria Staal voor een gesprek uitgenodigd. Ze eten in een restaurant. Ze begrijpen dat hun kinderen niets moet worden verteld van het verleden: de zaken moeten in de doofpot. Op het moment van zijn herdenkingsdienst leefde Jimmy nog want hij was toen tijdelijk bij Victor. Na een mand was hij weer verdwenen en sindsdien was er nooit meer iets van hem vernomen, maar de kanker zal zijn tol wel hebben geëist. Jimmy heeft de zaak financieel verkloot omdat hij die niet aan Eva gunde na zijn dood, vertelt Victor. Thuis vraagt Martin hoe het gesprek verlopen is. Hij zag niet graag dat ze met Victor ging praten. Eva Maria Staal zegt dat Victor de laatste is die Jimmy in levende lijve heeft gezien.

Epiloog: Vroeger en nu: Eva Maria Staal leeft haar leventje verder: het is een saai burgermansbestaan, maar ze kan elk ogenblik de beeltenis van Jimmy voor haar geest halen. Dan komt hij in een soort visioen naar haar toe en bewegen ze zich op een ijsvloer. Zo kan ze bijvoorbeeld tijdens het strijken aan hem denken: hij vraagt haar dan van alles bijvoorbeeld over haar kind Nellie. Langzamerhand komt er in dat beeld een verwijdering tussen Jimmy en Eva. Hij geeft haar het advies te springen als het ijs omhoog komt. Ze knijpt in de talisman die ze ooit voor Jimmy heeft gekocht en springt.

 

De verdieping in het boek:

 

Compositie en tijdsverloop

Het deel van de huisvrouw Staal speelt ongeveer tien jaar na de passages van de wapenhandel. Dat betekent dat Eva ongeveer van haar 25-29 in de wapenhandel zit en dat ze op haar 39e als huisvrouw het heden vertelt. Ze heeft dan een dochtertje Nellie van 9 jaar.
Het lijkt erop dat de passages in het heden actueel en recent zijn en dus in ieder geval in de 21e eeuw spelen. Dat houdt in dat de wapenhandelepisodes in de negentiger jaren van de vorige eeuw spelen. Heel concrete aanwijzingen voor jaartallen zijn er niet echt.

 

Ruimte

De ruimte wisselt in het verleden: veel actie speelt zich af in landen waarin de wapenhandel van belang is: Pakistan, Zimbabwe, Tsjetsjenië, New York en Hong Kong. Ook het geboorteland van Jimmy Liu (Canada) wordt enkele keren bezocht.
Het heden speelt zich af in Nederland: Utrecht.

 

Wijze van vertellen

Er is een ikvertelster, Eva Maria Staal, die het verhaal aan de ze lezer vertelt in de o.t.t.
In de passages over het verleden als wapenhandelaar is ze 25 jaar; in de hoofdstukken over haar beroep als huisvrouw is ze 39 jaar. Er zit wel verschil tussen beide personages. In het verleden doet Eva Maria zich voor als een staalharde zakenvrouw die zich staande weet te houden in de mannenwereld van de wapenhandel. Ze is zo goed dat concurrenten van haar baas haar wel in dienst willen nemen.
In haar huisvrouwenbestaan is Eva veel minder zeker van zichzelf: ze weet niet zo goed hoe ze moet omgaan met de moeder van een vriendinnetje van haar dochter Nellie. In het laatste deel (de epiloog) heeft ze een manier gevonden om het verleden van haar baas de wapenhandelaar in een soort fantasie te integreren in haar bestaan. Is er sprake van heimwee naar die situatie: mist ze als huisvrouw de kick van de spanning in de wapenhandel, waarin ze met grote terroristen om de tafel zat? Opmerkelijk is wel dat de hoofdfiguur Eva Maria Staal heet net als de schrijfster. Het zal ongetwijfeld een pseudoniem zijn, waarbij de vraag rest of de roman een mystificatie van een bekendere schrijver is, dan wel dat er een bewust gekozen schuilnaam voor moet zorgen dat de ware identiteit van de schrijfster gewaarborgd blijft.

 

Thema

Het thema van het boek is het verschil tussen goed en kwaad. Dat wordt gepersonifieerd in de figuur van Eva Maria Staal. (de naam!) In ieder mens huizen goede en kwade eigenschappen. Ware grenzen zijn soms moeilijk te trekken. De keiharde zakenvrouw Staal die min of meer gewetenloos de wapenhandel in gaat, wordt geconfronteerd met de kleine slechte kanten van haar dochtertje : kinderpesterijtjes. Hoe kan je als moeder aan je kind gaan uitleggen wat verkeerd is wanneer je zelf een bepaald niet smetteloos verleden hebt. Dat geeft een zwaar dilemma in een mensenleven.

 

Motieven

Wapenhandel: het boek gaat over de wapenhandel en de praktijken die daarmee gepaard gaan. Het is een wereld waarop weinig controle is, maar waarin veel geld in omloop is. Eva Maria Staal geeft een verslag van de manier waarop wapens aan terroristen of verzetsgroepen worden geleverd. De mensen die in de handel zitten verontschuldigen zich met het excuus dat er altijd wel andere mensen zouden zijn die voor de wapens zouden zorgen. Ook wordt het wapenevenwicht in de wereld in stand gehouden wanneer èn partij A èn partij B worden bevoorraad. Maar de ware reden is natuurlijk de macht en het geld dat de handelaren verdienen. Het is een staalharde wereld waar niets en niemand ontziende mensen geld proberen te verdienen aan allerlei onwenselijke praktijken

 

Personages

Eva Maria Staal: zij is de hoofdpersoon van het verhaal. Zij speelt eigenlijk twee rollen. Als het verhaal gaat over haar verleden in de wapenhandel staat ze als een staalharde zakenvrouw die zich staande houd in de wereld van de wapenhandel. Ze is een sterk persoon met een sterke persoonlijkheid die goed is in haar werk. In het verhaal over her heden is Eva veel minder zeker van zichzelf. Ze is beschermend naar haar dochter toe en doet er alles aan om het maar goed te doen voor haar.

Jimmy Liu: hij is de baas van Eva tijdens haar tijd in de wapenhandel. Hij ie en fenomeen in de wapenhandel en weet Eva over halen om voor hem te komen werken. Eva en Jimmy kunnen niet zonder elkaar maar toch hebben ze een relatie op de grens van goed en kwaad. Helemaal als Eva erachter komt dat Jimmy haar bedrogen heeft.

Martin: Martin is iemand die ook werkt voor Jimmy. Hij is jaloers op wat Eva kan en wil graag haar plaats innemen. Samenwerken lukt niet helemaal maar hij probeert ervoor te zorgen dat Eva haar baan verliest en dat Jimmy meer vertrouwen in hem krijgt. Uiteindelijk blijkt dat Martin de vader van Sjanna is, een vriendin van de dochter van Eva

Nellie: zij is de dochter van Eva. Eva maakt zich zorgen om haar en wil dat alles goed gaat met haar. Nellie een een andere vriendin pesten Sjanna op school maar als  Nellie en Sjanna thuis samen spelen, lijkt alles goed te zijn. 

 

Titel, ondertitel en motto

Titel: De titel is een verwijzing naar een passage uit het verleden van de vertelster. Eva Maria is in Pakistan wanneer er een aanslag op haar en haar baas wordt gepleegd. Wanneer ze bijkomt in het ziekenhuis, blijkt dat haar baas spoorloos is. Ze gaat naar hem op zoek en krijgt na lang zoeken van een verpleegster het advies het mortuarium eens te proberen. Het in het Engels gestelde advies staat op bladzijde 49 van de roman.

Ondertitel: er is geen sprake van een ondertitel

Motto:

Er zijn twee motto’s

Het eerste luidt: De mensen verzinnen die monsters zelf. En dan worden ze er bang van. Vrij naar “Floris”, episode 5.

Dit motto zal betrekking hebben op de wapenhandel. Eerst worden er door mensen wapens uitgevonden bijvoorbeeld om zich te verdedigen; daarna worden wapens een dreiging voor de mensheid en de vrede.


Het tweede motto luidt:

We were talking about the space between us all

And the people –who hide themselves behind a wall of illusion

Never glimpse the truth –then it’s far too late –when they pass away

We were talking- about the love we could all share –when we find it.

Van: George Harrison, “Within you Without you.”

Letterlijk: “we praten over de ruimte die er tussen ons allemaal is en de mensen die zichzelf achter een muur van illusies verschuilen, zien nooit de waarheid onder ogen- maar dan is het te laat wanneer ze doodgaan. We praten over de liefde die we zouden kunnen delen, als we die zouden vinden.”

 

Literaire vormen

De literaire vorm is proza in de vorm van een roman

 

Mening

Ik heb dit boek met veel plezier gelezen. Het was soms best wel spannend dus ik wilde vaak nog doorlezen om te weten te komen wat er precies ging gebeuren. Het was ook wel een verwarrend boek omdat het een raar tijdsverloop heeft maar als je even aan het lezen bent, kom je daar snel doorheen en is het niet meer lastig. Over her algemeen vond ik het een leuk boek en zou ik het zeker aanraden aan andere mensen.

 

Keuzeopdracht (dagboek)

Voor deze opdracht heb  ik gekozen om een stuk in het dagboek van Eva na te maken. Het gaat over de zoektocht naar Jimmy terwijl hij dood is.

 

Lief dagboek,

Vandaag is mijn zoektocht niet gelukt. Ik heb meerdere ziekenhuizen gehad maar allemaal geen Jimmy. Het lijkt erop alsof hij niet gevonden wil worden. Doet hij dit expres? Dat kan trouwens helemaal niet want hij is dood. Morgen ga ik verder met zoeken want ik wil nog niet opgeven. Hij betekent zoveel voor mij, ik zou niet weten wat ik zonder hem moet. Moet ik stoppen met werken of doorgaan met Martin? Gadver Martin! De mensen hier zijn ook niet behulpzaam in mijn zoektocht. Alsof ze mij niet verstaan en mij voor gek verklaren dat ik op zoek ben naar een lijk. Eigenlijk moet ik zijn laptop zien te krijgen en meer gegevens hebben. Ik weet letterlijk alleen zijn naam en waar hij is geboren. Meer weet ik niet. Best raar toch? Dat je eigenlijk niks weet van je baas terwijl je iedere dag samen bent? Maar goed, dat is iets voor later. Nu ga ik slapen en dan kan ik morgen verder zoek met de hoop dat ik hem vind en hem nog 1 keer kan zien.

Slaaplekker en tot morgen!