Het beste wat we hebben

VWO 5

 

 

 

Primaire gegevens:

Titel: Het beste wat we hebben

Auteur: Griet op de Beeck

Plaats en datum van uitgave: Amsterdam, 2017

Uitgeverij: Promentheus

Pagina’s: 319

 

Samenvatting van het verhaal: 

In 'Het beste wat we hebben' gaat rechter Lucas de confrontatie met zijn leven en verleden aan door naast een brug te gaan wonen waar elk jaar veertien en een halve mensen vanaf springen.

Lucas is de rechtszaal uit gerend naar een brug waar elk jaar tientallen mensen zelfmoord plegen. Hij lijkt ook zelfmoord te willen plegen. De vorige dag had hij thuis een etentje met zijn vrouw Isabelle en vier van haar goede vrienden. Hij had het gevoel dat ze hem vooral tolereerden, voelde niet de behoefte zich echt te mengen in het gesprek en stikte van de jeuk. De volgende ochtend had hij nog steeds jeuk, hij werd bijna gek van het geluid van de airco en in iedere zaak greep hem aan. Uiteindelijk stond hij dus op en liep weg. Nu op de reling van de brug besluit hij niet te springen. Hij koopt een huis in de buurt van de brug en neemt drie maanden verlof. Voortaan loopt hij rondes over de brug en spreekt mensen aan als ze zelfmoord willen plegen.

Na twee weken staat Isabelle onverwacht voor zijn deur. Ze wil weten wat zijn plannen zijn maar dat weet Lucas zelf ook niet goed. Als Lucas haar vraagt hem te zeggen wat ze nu echt van hem vindt, krijgt hij een hoop verwijten te horen. Isabelle blijft hem in de loop van het verhaal opzoeken en opbellen. Lucas voelt zich in het begin verplicht haar berichtjes en telefoontjes te beantwoorden maar negeert haar steeds meer. Op een gegeven moment vermoedt hij dat ze een affaire heeft en als hij haar hiernaar vraagt, speelt ze een spelletje met hem dat hij niet kan waarderen. Ze voelen zich steeds ongemakkelijker als ze bij elkaar in de buurt zijn.

Lucas ziet voor het eerst iemand aan de reling van de brug staan: de elfjarige Riley. Het is de sterfdag van zijn moeder: ze is twee jaar geleden gesprongen. Zijn vader komt regelmatig zijn bed niet meer uit en hij zorgt voor zijn zusje van zes. Lucas nodigt hem bij hem thuis uit voor een maaltijd en in de loop van het verhaal zal Riley vaker langskomen om samen te koken en bij Lucas enigszins zijn hart te luchten, ze gaan zelfs samen naar een zwemparadijs. Hij durft de brug eigenlijk niet meer achter te laten nu maar gaat toch zijn zus Suzanne opzoeken in de instelling waar zij verblijft. Suzanne heeft last van een bepaalde stoornis waardoor ze soms aanvallen krijgt en niet zelfstandig kan wonen.

Lucas ziet zijn eerste springer: de 80-jarige Georgette die gediagnosticeerd is met Alzheimer en dat haar man Etienne niet aan wil doen, juist omdat ze zo gelukkig samen zijn. Lucas weet haar van de reling te praten en rijdt haar naar huis. Vervolgens voorkomt hij ook een tweede keer dat er iemand springt, een man nu, maar hij moet geweld gebruiken. De man wordt naar het ziekenhuis afgevoerd, zelf houdt hij er een gebroken neus aan over. De volgende dag doet alles pijn en als ook de kachel het niet doet, krijgt hij een wanhopig gevoel over zijn eigen situatie: wat moet hij doen? Een paar dagen later wordt hij gebeld dat Suzanne weer een aanval heeft en verdwenen is. Dit is in het verleden vaker gebeurd en ze kunnen alleen afwachten.

Lucas ontmoet een derde springer: Amber. Ze heeft genoeg van haar angsten en heeft niet het gevoel iets voor iemand of het leven in het algemeen te betekenen. Lucas praat best lang met haar, maar dan geeft ze hem een hand en laat zich voorover vallen. De volgende dagen is hij erg van slag, ook omdat haar lichaam niet wordt gevonden en niemand haar als vermist opgeeft.

Suzanne is inmiddels al vier dagen weg en hij moet bij de instelling komen voor verdere stappen. Daar blijkt ook zijn moeder te zijn die hij al achttien jaar niet gezien heeft en hij schrikt maar besluit vanwege Suzanne te blijven. Suzannes begeleider vertelt eigenlijk niet meer dan dat er een zoektocht georganiseerd wordt. Zijn moeder vraagt of Lucas haar naar huis kan brengen en hij zwicht omdat hij niet meer de slechte zoon wil zijn. Ze krijgen echter in de auto al ruzie – Lucas verwijt zijn moeder haar dochter niet beschermd te hebben tegen haar man - en als Lucas bij zijn ouderlijk huis aankomt, komt zijn vader net naar buiten. Tegen beter weten in gaat hij de auto uit en het huis in. Hij loopt door het huis en komt uit bij zijn vaders slaapkamer, waar hij terugdenkt aan die keer dat zijn vader zijn onderbroek naar beneden trok. Hij stormt naar beneden en bedenkt dat de enige manier om wraak te nemen het doorbreken van het geheim is: hij vertelt aan alle buren wat zijn vader gedaan heeft.

Onderweg naar huis wordt hij gebeld dat Suzanne is gevonden: ze is in de war en heeft een beenbreuk. Als Lucas haar ziet vertelt hij wat hij gedaan heeft en Suzanne is hem dankbaar. Er komt een arts die hem vraagt even op de gang te wachten en daar ziet hij zijn moeder weer die boos op hem is vanwege de buren. Lucas wordt niet boos maar omhelst haar en zegt dat ze hem moet bellen als ze ooit voor zichzelf kiest.

Isabelle heeft hem uitgenodigd voor een chique diner in een van hun favoriete restaurants. Hij besluit eerst even langs Rileys vader te rijden om kennis te maken maar die wordt woest als hij begrijpt dat dit de nieuwe vriend is over wie zijn zoon het steeds heeft en hij suggereert dat Lucas een pedofiel is. De situatie eindigt vrij dramatisch en Lucas komt drijfnat van de regen en somber in het restaurant aan, ook omdat hij al bij voorbaat weet dat hij niet over dit soort dingen kan praten met Isabelle. Zijn vermoeden blijkt te kloppen en als hij toch probeert te vertellen over wat hij de afgelopen dagen heeft meegemaakt, dwingt Isabelle hem steeds in de verdediging. Uiteindelijk zegt hij dat ze beter niet meer samen kunnen zijn. Niet veel later laat Isabelle al zijn spullen bij hem bezorgen. Lucas hoopt dat hij zijn verlof kan verlengen. Hij gaat de brug weer op en heeft verder geen plan.

 

De verdieping in het boek

 

Compositie en tijdsverloop

De tijd is het heden: het is winter en er is sprake van een referendum, waarschijnlijk is dat het referendum over de Brexit. De vertelde tijd is ongeveer drie maanden: de tijd van het verlof dat Lucas gekregen heeft. het verhaal wordt in chronologische volgorde vertelt met tussendoor een paar flashbacks over de jeugd van Lucas. 

 

Ruimte

Het belangrijkste aspect waar het verhaal zich afspeelt is de brug: 81 meter hoog, elk jaar springen er veertien en een halve mens af. Je springt in een rivier waardoor al je botten verbrijzelen, die vervolgens vitale organen doorboren, of je verdrinkt alsnog. Uit onderzoek onder de overlevers bleek dat 90 procent van hen op het moment van loslaten, dacht alsnog te willen blijven leven. Ter preventie zijn schotten neergezet. Lucas woonde in een mooi huis in de stad maar gaat in een eenvoudig huis met uitzicht op deze brug wonen. Zijn vorige leven draaide om comfort en luxe en hier neemt hij de eenvoudige en gedateerde inboedel van de vorige overleden bewoonster over.

 

Wijze van vertellen

Ik vind het moeilijk op de bepalen welke wijze het precies is. Het verhaal wordt verteld in een personaal perspectief: je leest mee met de gedachten en gevoelens van Lucas. In de andere twee boeken die bij deze trilogie horen, krijg je een ander perspectief op dit thema. Lucas is de hoofdpersoon terwijl zijn zus misbruikt is, dus er wordt niet geschreven vanuit de persoon die het misbruik ervaren heeft. 

 

Thema

Het thema van deze roman is het geheim houden van dergelijke trauma’s omdat niet de daders maar de slachtoffers zich schamen voor wat er gebeurd is. ‘Waarom vrezen zoveel slachtoffers de dader te zijn geweest, of toch tenminste de schuldige? Waarom organiseren zo veel slachtoffers hun leven zo dat ze zichzelf als dader kunnen blijven beschouwen, terwijl het hun zo in de weg zit.’ (p. 156) De vader van Lucas en Suzanne heeft Suzanne jarenlang misbruikt. Toen Suzanne in de puberteit kwam, hield het op en ze ervoer dat als een afwijzing. Ineens wilde haar vader haar niet meer, werd hun bijzondere relatie verbroken. Door schaamte over wat er gebeurd was en over haar gevoelens daarover zweeg ze en door het constante gevoel van onveiligheid werd ze min of meer gek. Ook Lucas zweeg: zijn vader wilde dat hij het met zichzelf deed en als hij dat niet doet, wijst zijn vader hem af. Ook heeft hij zijn vader en zus een keer samen gezien en ’s nachts hoorde hij geluiden, maar hij heeft nooit iets gedaan. Hij heeft het gevoel tekort te zijn geschoten, zoals hij ook tekortschiet als hij niet kan voorkomen dat Amber springt. Waar Suzanne door haar gekte wat er gebeurd is, niet geheim kan blijven houden, daar probeert Lucas dat wel: hij stopt alles weg en denkt zijn leven te kunnen leven. Diep van binnen ervaart hij echter een groot verdriet en het lukt hem steeds minder dat in te houden. ‘En er bestaat niet zoiets als vergeten. Dat waarnaar niet wordt gekeken, verschuilt zich in de schemerzone waar keuzes worden aangestuurd en verdriet zich niet weg laat wuiven.’ (p. 314 – zie ook het motto) Pas als hij het geheim doorbroken heeft door alles aan de buren te vertellen, breekt het verdriet los en hij realiseert zich dat Isabelle hetzelfde effect op hem heeft, als vroeger zijn ouders: kleineren, negeren en dan weer opeisen. Hij breekt met Isabelle en gaat alleen verder.

 

Personages

Lucas

Hij is opgegroeid in een groot huis vol geschiedenis, 43 jaar, rechter, achttien jaar getrouwd met Isabelle en een stiefdochter – Pippa (reist door Zuid-Afrika) -, ziet zijn moeder al achttien jaar niet meer, praat tegen zichzelf, typische nice guy: conflictvermijdend, zegt niet wat hij zou willen zeggen, probeert zo aardig mogelijk te zijn om mensen voor zich in te nemen, vindt het lastig om eigen ruimte in te nemen. Hij is rechter geworden uit idealisme en is menselijker dan zijn collega’s. Als hij bij de brug woont, verslonst hij een beetje. Lucas ontdekt in dit verhaal dat de pijn uit het verleden die hij dacht weg te kunnen stoppen, toch zijn leven voor een groot deel bepaald heeft. Pas als hij dat erkent en het verdriet toelaat, kan hij verder met zijn leven.

 

Isabelle

Ze vindt haar uiterlijk belangrijk, heeft een eigen bedrijf, dochter Pippa uit haar vorige huwelijk, gaat altijd voor de confrontatie, rappe tong en snelle geest, sterk, snel een oordeel klaar, assertief, aanvaardt geen ‘nee’, oerkracht, ontembaar. Isabelle vindt terugkijken naar het verleden tijdsverspilling (haar motto is ‘het leven is te kort om te talmen’) en kan dus geen gevoel opbrengen voor het proces waar Lucas doorheen gaat. Lucas wil bewust stilstaan, zij wil keihard vooruit.

 

Suzanne

Ze is de zus van Lucas, jonger, frêle, dissociatieve identiteitsstoornis, heeft last van aanvallen waarbij ze niet weet wat ze doet en bijvoorbeeld de straat op kan gaan om te zwerven, woont vrijwillig in een instelling waar ze niet opgesloten zit, praat heel aarzelend en langzaam. ‘Ze zat vast in dat vagevuur van wel en niet te willen: spreken, vergeten, geloven, vertrouwen, durven, leven.’ (p. 65) Kan concentratie leggen in de kleinste handelingen, elk goed moment is een cadeau. Lucas vindt haar zowel een weekdier als een leeuw, hij vindt haar gehavend, slim, optimistisch en moedig.

 

Titel, ondertitel en motto

De titel van het boek is Het beste wat we hebben. Isabelle begrijpt weinig tot niets van Lucas’ besluit om zijn leven stil te zetten en bij de brug te gaan wonen om springers tegen te houden. ‘”Vindt gij het dan niet belangrijk om …” Hij dacht na over het vervolg van zijn zin. […] “Om te durven stilstaan bij wat we hebben”, hij aarzelde even, “en wat we niet hebben.” (p. 109)

Later twijfelt Lucas of hij die zelfmoordenaar wel met geweld van de reling had moeten slepen. Suzanne vult dan het wat we hebben uit het vorige citaat verder in, terwijl je van haar dit optimisme misschien het minst zou verwachten: ‘”Le- leven, is, is, is, nog altijd, het, beste, wat we, heb-, hebben.”’ (p. 175) Dit boek gaat dus over het leven en hoe dat zinvol te maken.

 

Dit boek heeft geen ondertitel.

 

Het boek heeft drie motto's

Motto 1:

De enige gevaarlijke en ongezonde verdrieten zijn diegene die we in onszelf begraven en stil met ons meedragen om ze te verdringen in het lawaai van het leven daarbuiten, als ziektes die oppervlakkig behandeld worden en zich alleen maar even terugtrekken om na een tijdje des te heftiger opnieuw uit te breken. Verdriet als ongeleefd leven, verworpen verleden, verloren gelopen emotie, dat is leven waar we aan kunnen sterven.

Rainer Maria Rilke, ‘Brieven aan een jonge dichter’

Dit motto slaat op het geheim houden van dingen als incest, waardoor het verdriet en de pijn alleen maar groter worden

Motto 2:

To leave the world a little better than you found it. That’s the best een man can ever do.

Paul Auster, ‘Timbuktu’

Dit motto slaat op de beslissing van Lucas om voorlopig met zijn werk als rechter te stoppen en op de brug te proberen te voorkomen dat mensen zelfmoord plegen. Hij heeft het gevoel met zijn werk als rechter te laat te zijn om mensen echt te kunnen helpen en wil iets concreters bijdragen aan het welzijn van de wereld.

Motto 3: 

’t Is al wa da j’aan doen woart

Gelik wa da j’aan ’t doen woart

Doe me voert

 

Het Zesde Metaal, ‘Naar de wuppe’

Lucas luistert naar dit liedje op de dag nadat hij met geweld heeft kunnen voorkomen dat een man van de brug sprong en zelf een gebroken neus heeft opgelopen. Hij noemt het zelf een kwaad liedje en het gaat over dat mensen liever om de hete brei heen blijven draaien dan dat ze echt de confrontatie met zichzelf of anderen aangaan. De tekst is in het Vlaams. 

 

Literaire vormen

Dit boek valt onder proza

 

Keuzeopdracht

Mijn keuzeopdracht is dat ik een interview met de hoofdpersoon heb geschreven.

 

Journalist: Goedendag Lucas, wat fijn om je te ontmoeten

Lucas: insgelijks

Journalist: laten we maar meteen beginnen, je bent opgegroeid in een huis vol met geschiedenis, hoe zit dat precies?

Lucas: Mijn ouders vonden geschiedenis heel erg interessant. Zonder dat ik het doorhad, ben ik opgegroeid met heel veel geschiedenisverhalen. Op de middelbare school kwam ik erachter dat ik al heel erg veel wist van geschiedenis en daarom vond ik de geschiedenislessen ook erg saai, ik leerde er niet zoveel. Later in de bovenbouw kreeg ik een docent die het vak voor mij weer boeiend kon maken. Geschiedenis is nu nog steeds een passie van mij.

Journalist: Het is bekend dat je een moeilijke familierelatie hebt, kun je hier iets meer over vertellen?

Lucas: Ik heb het contact met mijn ouders verbroken. Ik spreek en zie ze al ruim 18 jaar niet meer. Ik weet ook niet hoe het met ze gaat of waar ze zijn. Ik heb ook niet de behoefte om ze weer te zien, ik heb bewust de keuze gemaakt om het contact te verbreken. Mijn zus Suzanne zit in een verzorgingstehuis omdat ze een psychische stoornis heeft. Verder praat ik hier liever niet over. Mijn huidige relatie is met Isabelle, een hele leuke vrouw die een sterke mening heeft. Af en toe botst dat maar vaak komen we er goed uit.

Journalist: je hebt ook een stiefdochter toch?

Lucas: Pippa is mijn stiefdochter. Ik ben niet haar biologische vader. Op dit moment reist ze door Zuid-Afrika en is de op ontdekkingstocht.

Journalist: Ben je gelukkig op dit moment?

Lucas: Helemaal gelukkig wil ik niet zeggen. Ik ben op zoek naar de oorzaken van mijn pijn vandaan komen. Dit is een lange zoektocht die nog steeds niet klaar is dus ik hoop over een paar jaar te zeggen dat ik echt gelukkig ben.

Journalist: Wat zou je mensen willen meegeven?

Lucas: Wat ik mensen wil meegeven is dat je af en toe moet stilstaan bij wat er allemaal gebeurd ik je leven. Ben je wel zo gelukkig als dat je zegt? Je kunt namelijk niet altijd door blijven gaan ook al wil je dat zo graag. Het is goed om af en toe even terug te kijken om later weer verder te kunnen. De maatschappij verwacht tegenwoordig heel erg veel van ons, vaak meer dan dat we toegeven. Je kunt niet iedereen te vriend houden, dus denk vooral aan jezelf en sta af en toe stil bij wat jij wil.

Journalist: Dankjewel voor je mooie antwoorden en voor dit interview.